ANTOLOJİ, (güldeste de denir), genellikle yazar ve ozanların yapıtlarından belli bir amaca ve yönteme göre seçilmiş nesir ve nazım parçalarından oluşan kitap. Yunanca “anthologia” sözcüğü “anthos” (çiçek) ve “legein” (derlemek) sözcüklerinden türetilmiştir. İlk antolojileri İlk Çağ’da Yunanlılar derlemişlerdir. Belli bir zaman diliminde verilmiş değişik türlerdeki yapıtlardan bir antoloji yapılabileceği gibi, tek bir yazardan, belli bir ulusun edebiyatından ya da dünya edebiyatından seçilmiş parçalarla da antolojiler yapılabilir. Antoloji yapanın amacı, her çeşit okuyucuya seslenebilecek seçme örnekleri bir araya toplamaktır. Burada seçmeyi yapanın beğenisi ön plândadır. Geniş bir tarih dilimini kapsayan antolojilerde ortak beğeni ağır basar. Çağında sevilmiş, daha sonra gelenlerce de beğenilmiş ve edebiyatla uğraşanların değerlendirmesinden geçmiş parçalar antolojilerde yer alır. Kimi zaman antolojilerin, edebiyat tarihi olma görevini de yüklendikleri görülür. Özellikle Türkiye’de Tanzimat’tan sonra yazılan edebiyat tarihlerinin daha çok bir antoloji niteliği taşımaları, edebiyat tarihi alanındaki çalışmaların yeni olmasına, yöntemsizliğe bağlanmalıdır. Dîvan edebiyatı örneklerini bir araya toplayan mecmualar, halk şiirlerinin toplandığı cönkler, çeşitli türlerde yapılan seçmeler (müntahabat) tam anlamıyla birer antoloji örneğidir. Türk edebiyatının bilinen ilk antolojisi, Ömer İbn-i Mezit’in 1436’da hazırladığı Mecmuat-ün Nezair’dir. Bu antolojiyi Eğridirli şair Hacı Kemal’in 1512’de bitirdiği Cami-ün Nezair, Edirneli Nazmi’nin, 243 şairden 3.356 gazel topladığı Mecmua-ün Nezair (1523) izler. Bugünkü özellikleriyle ilk antolojiler Refik ile Tevfik’in Letâif-i İnşa (Nesir Örnekleri) [1865] adlı derlemeleri; Ziya Paşa’nın ünlü Harabat’ı [3 cilt, 1874]; Ebüzziya Tevfik’in Nümune-i Edebiyat-ı Osmaniye’si (Osmanlı Edebiyatı Örnekleri) [1878, 2. basımı 1911]; Bulgurluzade Rıza’nın Bedâyi-i Edebiye’si (Edebî Güzellikler) [3 cilt, 1909-1910]; Mithat Cemal Kuntay’ın Nefâis-i Edebiye (Güzel Edebî Eserler) [2 cilt, 1911] bunların belli başlılarıdır. Mustafa Reşid’in Müntehabat-ı Cedide (Yeni Edebiyattan Seçmeler) [2 cilt, 1885]; Mehmet Celâl’in Osmanlı Edebiyatı Nümuneleri (1894); Refet Avni-Süleyman Bahri’nin Resimli Müntehabat-ı Edebiye (Resimli Edebiyat Örnekleri) [1919] yine bu eserler arasında yer alır. Cumhuriyet’ten sonra; Hasan Âli (Yücel)-Hıfzı Tevfik (Gönensay)-Hamamîzade İhsan (Hamamî) Türk Edebiyatı Nümuneleri (1927) adlı, yarıda kalmış bir antoloji yayımladılar. Ali Canip’in (Yöntem) Türk Edebiyatı Antolojisi (1930, 2. basımı, 1934) Tanzimattan sonraki edebiyatımızdan örnekler verir. Bu antolojiden sonra Türk edebiyatının bütününü, bir dönemini veya belli bir konuyu içine alan antolojiler yanında, yabancı edebiyatlardan örnekler veren pek çok antoloji yayımlandı. Bunların belli başlıları, M. Fuat Köprülü’nün iki antolojisi: Eski Şiirimiz, Dîvan Edebiyatı Antolojisi (1934); Türk Saz Şairleri Antolojisi (1940, 2. ve 3. ciltler; 2. basımı 1962); Necmettin Halil Onan, İzahlı Dîvan Şiiri Antolojisi (1940, 4. basımı 1946); Pertev Nailî Boratav-Halil Vedat Fıratlı, İzahlı Halk Şiiri Antolojisi (1943); Şükrü Kurgan, İzahlı Eski Metinler Antolojisi (1943); Kenan Akyüz, Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi (1953, 2. basımı 1958); Vasfi Mahir Kocatürk’ün antolojileri: Tekke Şiiri Antolojisi (1955, 2. basımı, 1968), Türk Edebiyatı Antolojisi (1961, 2. basımı 1967), Türk Nesri Antolojisi (1963), Dîvan Şiiri Antolojisi (1963), Saz Şiiri Antolojisi (1963); İlhan Başgöz’ün İzahlı Türk Halk Edebiyatı Antolojisi (1956, 2. basım 1968); Tahir Alangu’nun Cumhuriyetten Sonra Hikâye ve Roman (3 cilt 1959-1965); Fahir İz’in Eski Türk Edebiyatında Nesir (1964), Eski Türk Edebiyatında Nazım (2 cilt, 1966-1967); Cevdet Kudret’in, daha genişleterek ikinci defa işlediği, Türk Şiirinde Hikâye ve Roman (1965-1967, 1. ve 2. ciltleri); H. Fethi Gözler, Yunus’tan Bugüne Türk Şiiri (1967); Halil Erdoğan Cengiz, Açıklamalı, Notlu Dîvan Şiiri Antolojisi (1967); Asım Bezirci, Dünden Bugüne Türk Şiiri (1968); Yaşar Nabi (Nayır), Başlangıcından Bugüne Türk Şiiri (1968). Belli bir konuyu alan antolojilere örnek olarak Abdülhak Şinasi Hisar’ın Aşk İmiş Her Ne Var Âlemde (1958); Asaf Halet Çelebi’nin Dîvan Şiirinde İstanbul (1953); İlhan Berk’in Aşk Elçisi (1963) verilebilir. Yabancı edebiyatlardan örnekler veren iki antoloji ise Vasfi Mahir Kocatürk’ün Şaheserler Antolojisi (1934, 2. cilt 3. basımı, 1967); Hüseyin Karakan’ın Başlangıcından Bugüne Dünya Şiiri Antolojisi’dir (1958, 3. basım, 1964, 3 cilt). Abdullah Özkan, Başlangıcından Cumhuriyet’e Türk Şiiri Antolojisi (5 cilt,2003), Abdullah Özkan-Refik Durbaş, Cumhuriyet’ten Günümüze Türk Şiiri Antolojisi (5 cilt,1999).