AYDIN, Ege Bölgesi’nde il ve aynı ilin merkezi olan kent. Kuzeyde İzmir ve Manisa, doğuda Denizli, güneyde Muğla illeri ve batıda Ege kıyılarıyla sınırlanır. Yüzey Biçimleri: İlin yüzey karakteristiğini Büyük Menderes ırmağıyla onun kuzey ve güneyindeki dağlar oluşturur. İl topraklarının %63’ünü kuzeyde Aydın dağları kaplar. Bu dağ sırası batıdan doğuya, Cevizli Dağı (1.819 metre), Malkoç Dağı (1.469 metre), Karlık Dağı, Oyuk Dağı (1.479 metre), Çamlık Dağı ve en son Samson dağlarıyla (1.237 metre) birleşerek denize ulaşır. Dizinin arasından Büyük Menderes geçer. Güneyde ise, Torosların uzantısı olan Menteşe dağlarının bir bölümü yer alır. Batıdan doğuya; Beşparmak (Tekerlek tepesi, 1.350 metre), Gökbel (1.912 metre), Madran (1.792 metre), Karıncalı (1.703 metre) ve Baba dağı (2.380 metre) olarak sıralanan güney dizisi, Bafa gölünü de çevreler. İlin % 21’ini kaplayan ovalar Büyük Menderes boylarında toplanmış olup en büyüğü, genişliği yer yer 20 km’ye ulaşan, yerel olarak Söke Ovası, Aydın Ovası adlarını da alan Büyük Menderes Ovası’dır. Çine Çayı ise Çine ovasını sular. Yaylalar, il topraklarının % 15.6’sını kaplar ve en önemlisi Üçgözler (Tralles) yaylasıdır. Denizli sınırlarından giren Büyük Menderes, il sınırları içinde 170 km akar. Denize dökülmeden, Dandalas, Akçay ve Çine çaylarını alır. 39 km2’lik büyük bölümü Muğla ilinde kalan Bafa Gölü (65 km2), Büyük Menderes’in eski çağlardaki Latmos körfezinin ağzını alüvyonlarla doldurması sonucu oluşmuştur. İl sınırları içinde bir lagün gölü olan Karina ve Akçay ırmağı üzerinde kurulu Kemer Barajı’nın arkasında oluşan baraj gölü diğer önemli göllerdir. İklim ve Bitki Örtüsü: Aydın ilinde Akdeniz iklimi egemendir. İklimin özelliklerine uygun olarak yağışlar mevsimlere göre değişik dağılım gösterir. Kar yağışı ise azdır (0-2 gün). Rüzgâr, genellikle doğu yönünde eser, özellikle batıdan gelen hava akımlarına açıktır. Akdeniz ikliminin etkisi altındaki ilin bitki örtüsü de bu iklim tipine uyar. Koruluk biçimindeki yerlerde palamut meşeleri, karaçam ve fıstık çamına rastlanır. Yüksek yerlerde sedir ağaçları ve maki örtüsü yer alır. Meyve ağaçlarının önemli yer tuttuğu ilde, 251.840 hektarlık orman vardır. Ekonomi: İlin ekonomisi tarıma ve tarıma bağlı sanayiye dayanır. İlde incir, kestane, zeytin ve pamuk başta olmak üzere pek çok sanayi bitkisi, meyve ve turfanda sebze yetiştirilir. Türkiye’de üretilen incirin yüzde 68’i, kestanenin yüzde 40’ı, karnabaharın yüzde 28’i, zeytinin yüzde 25’i Aydın ilinde elde edilir. Nazilli’de, Cumhuriyet döneminin ilk dokuma fabrikalarından biri bulunur. İlde et ürünleri, zeytinyağı, sabun, pamuk ipliği, tarım aletleri, metal eşya fabrikaları vardır. Turistik Yerler: Aydın ve yöresi: Kent merkezinde Üveys Paşa Camii (1568), Hasan Çelebi Camii (1585), Ramazan Paşa Camii (1594), Süleyman Bey Camii (1683), Nasuh Paşa Külliyesi (1708), Cihanoğlu Külliyesi (1756), en eski Türk yapısı Alihanbaba Türbesi, Aydın’ın 1 km dışında heykelcieriyle ünlü antik kent Tralles. Çine ve yöresi: Çine’nin 22 km batısında Alinda antik kenti, Çine’nin batısındaki Doğumyurt Köyü yakınlarında Alabonda antik şehri. Germencik ve yöresi: Germencik’in 17 km güneybatısında Meandros kalıntıları. Karacasu ve yöresi: Karacasu kasabasının 10 km güneydoğusunda Geyre Köyü yakınındaki Afrodisias’ta antik heykel atölyeleri, Afrodite Tapınağı, Hadrianus hamamları; tiyatro, stadion, agora ve müze. Kuşadası ve yöresi: Kuşadası Kalesi, Mehmedpaşa Kervansarayı (1618), Kuşadası’na 30 km uzaklıkta Dilek Yarımadası Millî Parkı. Söke ve yöresi: Söke kentinin 25 km güneybatısında Priene (MÖ 1000 yıllarında İyonların kurduğu şehirde Kibele Kutsal Alanı, Demeter-Kore Tapınağı, Atena Tapınağı, agora, gimnasium). Sultanhisar ve yöresi: Sultanhisar’ın kuzeyindeki Malgaç Dağı eteklerinde Nisa antik şehri kalıntıları. Yenihisar ve yöresi: Didim’deki Apollon Tapınağı (Antik Çağ’ın en önemli kehanet merkezlerinden); Balat köyündeki Milet (Miletos) antik şehrinde Atena Tapınağı, agora, stadion, hamam ve tiyatro.
AYDIN (09)
Ege Bölgesi’nin güneybatı kesiminde kent ve aynı adlı ilin merkezi. İhracata dönük tarım üretimi yapan verimli bir bölgenin merkezidir. Yüzölçümü 627 km2, nüfusu 208.341 (2000). İlk Çağ’da günümüzde Aydın kentinin kurulduğu yerde Tralles kenti vardı. Kentin eski adı Güzelhisar veya Güzelcehisar’dı. İlk Çağ’da Karia bölgesi içinde kalan kente daha sonraları, Lidya, Pers, Makedonya, Bergama, Roma, Bizans egemen oldu. Menteşe Bey’in fethettiği kente bir süre sonra, kente asıl adını veren Aydın Bey hâkim oldu. Yıldırım Bayezid, 1391’de kent ve yöresini Osmanlı Devleti sınırları içine kattı. 1402’den sonra Timur tarafından ele geçirildiyse de II.Murad tekrar Osmanlı egemenliği altına aldı. 1451’de Aydın, Anadolu Beylerbeyliği’ne bağlı bir vilâyet hâline getirildi. 1826’da eyalet hâline getirilerek Hamit ili ve Teke sancakları da Aydın’a bağlandı. 1867’de vilâyet yapıldı. Kurtuluş Savaşı sırasında bir süre Yunan işgali altında kaldı. Cumhuriyet’in ilanından sonra il merkezi oldu. İl sınırları içinde; Alabanca, Alida, Körteke Kalesi, Mağnezi, Afrodisias, Milet, Prien, Didim, Nissa, gibi İlkçağ kentlerinden başka, Üveys Paşa Camii, Ramazan Paşa Camii, Yeni Cami, Ahmet Gazi Camii, Ahi Bayram, Alihan ve Ahmet Bey türbeleri bulunur. Karia bölgesinin en önemli şehirlerinden biri sayılan Tralles’in, tarih öncesinden beri yerleşim yeri olduğu bilinmektedir. Aydın’ın 1 km dışında bulunan Tralles, heykelcileriyle de ünlüydü ve şehirde bir heykelci okulu da vardı. Aydın’da en eski Türk yapısı, Aydınoğulları döneminden kalma Alihanbaba Türbesi’dir. Osmanlı Dönemi’nde yapılan camilerin çoğu depremlerde ve Kurtuluş Savaşı sırasında Yunanlılar tarafından yıkıldığı için yeniden yapılmış, bu arada özgün biçimleri değişmiştir. Bunlar arasında Üveys Paşa Camii (1568), Hasan Çelebi Camii (1585), Ramazan Paşa Camii (1594), geçirdikleri onarımlar nedeniyle farklı dönemlerin mimarlık üslubunu yansıtır. Süleyman Bey Camii (1683), klasik Osmanlı üslubunun bir örneğidir. Nasuh Paşa (1708) ve Cihanoğlu (1756) külliyeleri de Osmanlı dönemi yapılarıdır.
AYDIN
Yüzölçümü : 7.851 km2
Nüfusu : 950.757 (2000)
İlçe sayısı : 17
İl trafik kodu : 09
AYDIN’IN İLÇELERİ
İlçe İlçe Nüfusu
Merkez 208.341
Bozdoğan 35.190
Buharkent 12.984
Çine 53.770
Didim 37.395
Germencik 45.821
İncirliova 40.733
Karacasu 21.980
Karpuzlu 13.207
Koçarlı 37.167
Köşk 25.321
Kuşadası 65.765
Kuyucak 31.094
Nazilli 145.963
Söke 137.739
Sultanhisar 22.795
Yenipazar 15.492
Toplam (2000): 950.757