AKDENİZ BÖLGESİ, Türkiye’nin yedi coğrafî bölgesinden biri. Adını ve iklim koşullarını komşusu olan Akdeniz’den alır. Akdeniz Bölgesi, genişliği 120-130 km arasında değişen bir şerit biçiminde; batıda Marmaris-Köyceğiz arasından, doğuda Hatay’daki Akra Dağı eteklerine dek Akdeniz’i izleyerek 1.600 km boyunca uzanır. Türkiye’nin yaklaşık yüzde 14’lük alanını kaplar (108.000 km²). Kapsadığı Alan: Türkiye’nin başka bölgelerinde olduğu gibi Akdeniz Bölgesi’nde de bölge sınırları ile yönetim birimleri olan illerin sınırları tümüyle çakışmaz. Adana, Antalya, Burdur, Hatay, Isparta, İçel illerinin tümü; Kahramanmaraş, Afyonkarahisar, ve Gaziantep illerinin, bazı bölümleri Akdeniz Bölgesi sınırları içindedir. Bölge, doğudaki Adana ve batıdaki Antalya bölümlerinden oluşur. Akdeniz Bölgesi’nde toprakların büyük bir bölümü dağlık ve yüksektir. Toros Dağlarından oluşan dağlık ve yüksek kesim, Batı ve Orta Torosları kapsar. Batı Toroslar, Antalya Körfezi’nin iki yanında yer alan ve kuzeydeki Göller Yöresi’ne doğru ilerledikçe birbirine yaklaşan iki kütle durumundadır. Kuzeyde bulunan Sultan Dağları, güneyde Geyik Dağları, bu kesimin önemli dağlarıdır. Silifke yakınlarında denize dökülen Göksu’nun iki yanında yer alan Taşeli Yaylası, Batı Torosları Orta Toroslardan ayırır. Orta Toroslar doğuya doğru üç kütleden oluşur: Bolkar Dağı, Aladağ ve Tahtalı-Binboğa Dağları. Akdeniz Bölgesi’nde rastlanan geniş ovaların en ünlüsü Adana Ovası’dır. Bunun denize yakın olan bölümüne Çukurova, yukarı bölümüne ise Yukarıova denir. Bölgenin ikinci büyük ovası Hatay Ovası’dır. Isparta ve Antalya ovalarıysa daha çok yayla görünümündedir. Denize ulaşan başlıca akarsular, batıdan doğuya doğru; Dalaman Çayı, Kocaçay, Alakır Suyu, Aksu, Köprü Suyu, Manavgat Çayı, Göksu, Tarsus Çayı, Seyhan, Ceyhan ve Asi Irmaklarıdır. Bu ırmakların hemen hepsinin akışı hızlı ve mevsime göre değişken, suları genellikle kışın fazla, yazın azdır. Göller, bölgenin batı kesiminde kümelenmiştir. Amik Gölü, doğudaki Hatay Ovası’nın ortasındadır. Batıda, Göller Yöresi’ndeki dört büyük gölden ikisi, yani Burdur Gölü ile Acıgöl, dışarıya akışsız ve tuzludur. Doğudaki Eğridir ve Beyşehir gölleriyse dışarıya akışlı tatlı su gölleridir. Akdeniz Bölgesi’nde, “Akdeniz iklimi” olarak adlandırılan iklim türü hüküm sürer. Böylece genelde yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçer. En sıcak ay ortalaması kıyılarda 27-28°C, iç kesimlerde 23-25°C’dir; en soğuk ay ortalaması kıyılarda 10°C, iç kesimlerde 1,5-2°C’dir. Yağış miktarı, genellikle dağlara yayılış biçimine ve nemli rüzgârlara bağlı olarak değişir. Kıyı kesimlerde yılda 700-1.300 mm, iç kesimlerde 400 mm dolayında yağış düşer. Akdeniz iklimi, ağaç ürünlerine tarla tarımından daha elverişli olmasına karşın, tarım alanlarının yüzde 20’sinde tarla ürünleri yetiştirilir. Buğday ve arpa üretimi başta gelir. Türkiye pirinç üretiminin yüzde 50’sini bu bölge sağlar. Son yıllarda yılda 250.000 tona ulaşan pamuk üretimi, Türkiye üretiminin yüzde 60’ıdır. Bölgede 400.000 hektara yakın bir alanda, meyve ve sebze yetiştirilir. Ülkede üretilen turunçgillerin % 96’sı, yer fıstığının % 92’si burada üretilir. Akdeniz Bölgesi’nde nüfus, Doğu Karadeniz bölümüyle kıyaslandığında daha az yoğundur. Bununla birlikte dağlar arasında sıkışmış küçük ovalarda yoğun nüfusa rastlanır. Nüfus yoğunluğu, Çukurova gibi sulanabilen alanlarda, İskenderun Körfezi kıyıları gibi verimli alanlarda giderek artar. Bölgenin en büyük şehri, 1.849.478 (2000) nüfusu olan Adana’dır. Antalya, Mersin, Kahramanmaraş, Tarsus, Antakya, İskenderun, Osmaniye ve Isparta nüfusu 100 bini aşan öbür şehirlerdir. Mersin Petrol Rafinerisi, Adana Çimento Fabrikası, İskenderun Gübre Fabrikası, Antalya Ferro-Krom Fabrikası, İskenderun Demir Çelik Fabrikası, Seydişehir Alüminyum Tesisleri, Adana, Mersin ve Tarsus’taki dokuma, yağ ve un fabrikaları bölgenin başlıca sanayi kuruluşlarıdır. Irak petrollerini taşıyan bir boru hattı, bu bölgedeki Yumurtalık Limanı’nda kıyıya ulaşır. Akdeniz Bölgesi kıyıları, özellikle batı kesimi, turizm açısından oldukça gelişmiştir. Antalya, Alanya ve Fethiye Limanları turizm açısından önem taşır. Adana, Antalya ve Dalaman’daki havaalanlarından, başka merkezlere uçak seferleri yapılır. Akdeniz Bölgesi, millî parkların da en çok bulunduğu bölgedir.

AKDENİZ BÖLGESİ

Genel Özellikleri

· Batıda Marmaris’in doğusundan başlayarak doğuda Suriye sınırına kadar dar ve uzun bir şerit hâlinde Akdeniz kıyısı boyunca uzanır.

· Ege, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleriyle çevrilmiştir.

· Dağlar birçok yerde denize çok yakın ve kıyıya paralel olarak uzanır. Bu nedenle kıyılar az girintili çıkıntılıdır (boyuna kıyılar).

· Bölgenin büyük kısmı Toros Dağları ve platolarla kaplıdır.

· Yer şekilleri; tarım, ulaşım, iklim ve nüfuslanmayı etkiler.

· Kıyılarda iklim ılımandır, kar yağışı ve don olayları hemen hemen hiç görülmez. Bu nedenle turfanda sebzecilik yapılır.

a) Antalya Bölümü

· Antalya Körfezi çevresindeki bu bölüm, Göller Yöresi’ni ve Teke Yarımadası’nı içine alır.

· Antalya Ovası’nı ve kıyıları Göller Yöresi’ne Çubuk Boğazı bağlar.

· Körfezin batısında Bey Dağları, doğusunda Geyik Dağları, kuzeyinde Sultan Dağları bulunur. Bu dağlar, kuzeye doğru uzanarak birbirlerine yaklaşırlar.

· Bu dağlar arasında Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Acıgöl gibi birçok göl bulunur.

· Teke Yarımadası’ndaki dağlar, kıyıya dik uzandığından, bu kıyılar girintili çıkıntılıdır.

· Bölüm dağlık olduğundan tarım alanları azdır. Antalya ve Manavgat düzlükleri en önemli kıyı ovalarıdır.

· İç kesimlerde daha çok karstik yapıda ovalar vardır. Elmalı, Acıpayam, Tefenni, Bozova ve Göller Yöresi’ndeki ovalar gibi.

· Kıyı kesiminde yazların sıcak ve kurak, kışların ılık ve yağışlı geçtiği Akdeniz iklimi hüküm sürer.

· Bölümün iç kısımlarında ve yükseklerde sıcaklık düşer.

· Bitki örtüsü kıyıda maki, yükseklerde orman, iç kesimlerde ise bozkırdır.

· Bölümde büyük akarsular yoktur. Başlıcaları: Dalaman, Aksu ve Manavgat’tır.

· Nüfus daha çok Antalya Körfezi kıyılarında ve Göller Yöresi’nde toplanmıştır.

· Tarıma elverişli toprakların azlığı ve önemli yollara göre sapa kalması nedeniyle Teke yöresi ve diğer dağlık alanlar, bölümün en tenha yerlerini oluşturur.

· Antalya, bölümün en büyük ticaret, sanayi ve turizm merkezidir. Dış ticaretimizi geliştirmek amacıyla burada “serbest bölge” kurulmuştur. Modern tarım yöntemleriyle yılda iki kez ürün alınabilmesine rağmen, tarım alanı dar olduğundan üretim azdır. Bu yüzden, geçiminin bir kısmını turizmden sağlar. Göller Yöresi üzerinden İç ve Batı Anadolu’ya düzgün yollarla bağlanmıştır.

· Yetiştirilen başlıca ürünler pamuk, turfanda sebze, turunçgiller, şeker pancarı, gül, anason, buğday ve çeşitli meyvelerdir.

· Küçükbaş hayvancılık gelişmiştir. Kıl keçisi beslenir.

· Yeraltı kaynakları krom, kükürt, boksittir.

· Seydişehir’de alüminyum, Dalaman’da kâğıt fabrikaları önemli sanayi kuruluşlarıdır.

· Antalya ve çevresi tarihî zenginlik ve doğal güzellikleriyle turizm açısından önemli gelir sağlamaktadır. Side, Perge, Aspendos’taki kalıntılar, Selçuklu kervansarayları, kalkerin erimesiyle oluşmuş Karain, Damlataş, İnsuyu mağaraları; kumsalları; Düden, Manavgat ve Kurşunlu şelaleleri, bölümün en önemli turistik yerleridir.

b) Adana Bölümü

· Bölüm, Akdeniz Bölgesi’nin doğusunda yer alır. Antalya Bölümü’nden Manavgat Çayı ile ayrılır.

· Orta Toroslar, bölümde geniş yer kaplar. Bolkar, Aladağ, Binboğa ve Tahtalı Dağları buradaki başlıca yüksekliklerdir.

· İskenderun Körfezi’nin doğusunda Nur Dağları (Amanoslar) yer alır.

· Bölümde yer alan Taşeli Platosu kalkerli bir yapıya sahip olduğundan burada yağmur sularının kalkeri eritmesi sonucu oluşan değişik büyüklükte çukur alanlar (karstik şekiller) meydana gelmiştir (Cennet-Cehennem Mağaraları gibi).

· Dağların kıyıdan ve birbirinden uzaklaştığı kesimlerde verimli ovalar bulunur. Başlıcaları Çukurova, Dörtyol, Silifke ve Amik ovalarıdır.

· Bölüm, İç Anadolu’yu Akdeniz kıyılarına, Güneydoğu’ya ve Ön Asya ülkelerine bağlayan yollar üzerinde bulunduğundan bölgenin gelişmesinde etkili olmuştur.

· Ulaşım geçitlerden sağlanır. Bu geçitler; Gülek Geçidi, İç Anadolu’yu Çukurova’ya; Sertavul Geçidi, İç Anadolu’yu Silifke kıyılarına; Belen Geçidi, bölümü Güneydoğu Anadolu’ya (Çukurova’yı Amik Ovası’na) bağlar.

· Kıyıda Akdeniz iklimi ve maki bitki örtüsü görülür. Yükseklere çıkıldıkça yağışlar artar ve ormanlar görülür.

Başlıca Akarsuları

· Seyhan ve Ceyhan, taşıdıkları alüvyonlarla Türkiye’nin en geniş ve verimli ovalarından biri olan Çukurova’yı;

· Göksu, Silifki Ovası’nı;

· Asi, Amik (Hatay) Ovası’nı oluşturmuşlardır.

· Nüfus kalabalıktır. Hem tarım hem de sanayi alanı olduğundan Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinden mevsimlik göç alır.

· Adana, bölümün en kalabalık, sanayi, ticaret ve kültürün geliştiği bir yerleşim merkezidir.

· Mersin, bölümün ikinci büyük kentidir. Modern bir limana sahiptir. Ataş Rafinerisi buradadır. Ticareti geliştirmek için burada serbest bölge kurulmuştur.

· Öteki önemli yerleşim yerleri; Kahramanmaraş, Antakya, İskenderun, Kilis, Tarsus, Osmaniye, Seyhan, Ceyhan, Kozan, Kadirli ve Silifke’dir.

· En önemli geçim kaynağı tarımdır. Yetiştirilen ürünler; pamuk, turunçgiller, muz, zeytin, mısır, susam, yer fıstığı, soya fasulyesi ve buğdaydır.

· En önemli yeraltı zenginlikleri, Toroslar ve Nur Dağlarından çıkarılan krom, Kozan ve Karaisalı’dan çıkarılan linyit; Kahramanmaraş çevresinden çıkarılan demir ve Adana dolaylarından çıkarılan petroldür.

· Bölümde; demir-çelik fabrikası (İskenderun’da), kâğıt fabrikası (Taşucu’nda), yağ, yem, gübre, soda, metal, dokuma gibi birçok sanayi kolları gelişmiştir.

· Bölümde bulunan birçok tarihî kalıntılar ve karstik olaylardan dolayı meydana gelmiş olan mağaralar, turizm açısından önemli yerlerdir.