ANTAKYA, Hatay ilinin merkezi olan tarihî kent. Nüfusu 345.320 (2000). Amanos ve Ziyaret Dağları arasındaki dar ve derin vadinin başlangıcında, “Suriye Kapısı” anlamına gelen Phyl Syriae adlı tarihî yolun Asi nehrini geçtiği köprübaşında kurulmuştur. Eski yerleşme Asi nehriyle Habib Neccar Dağı’nın etekleri arasında yayılır; yeni yapılaşma ise nehrin sağ yakasında yer alır. Antakya, Asi nehrinin beslediği alüvyonlu topraklarda portakal, limon bahçeleri ve bostanlarla çevrilidir. Şehrin 8 km güneyinde şelaleleriyle ünlü mesire yeri Harbiye (antik Daphne) vardır. Hristiyanlığın tarihi açısından da önemli olan Antakya’da İsa’nın havarilerinden Aziz Petrus, dini yaymak için çalışmalar yaptı. İlk kilise burada kuruldu ve ilk vaftiz töreni yapıldı. Antakya Patrikliği’nin merkezi olan kent, 3. yüzyılda Hristiyanlık açısından önemini yitirdi. Günümüzde modern bir görünümü olan kent, MÖ 4.yüzyıla dayanan tarihî bir geçmişe sahip olup sırasıyla Hitit, Mısır, Yunan, Roma, Arap ve Türk egemenliğinde kaldı ve Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi (1516) sırasında Osmanlı topraklarına katıldı. Önce Trablusşam Beylerbeyliği’ne ve daha sonra 20.yüzyıl başlarında Halep eyaletine bağlı ilçe oldu. Bir ara “Dârüssugr” (küçük yer) adını aldı. I.Dünya Savaşı sonunda 1918 sonbaharında İngilizler tarafından işgal edildi, daha sonra Fransız idaresine geçti. 21 Ekim 1921 Ankara Antlaşması ile Fransa, İskenderun sancağı denilen bölgeye idarî muhtariyet vermeyi kabul etti. Ocak 1937’de Paris ve Ankara’da yapılan görüşmelerden sonra iki devletin garantörlüğünde Hatay adıyla bir devlet teşkili kararlaştırıldı. Anayasası Milletler Cemiyetince hazırlandı ve 29 Mayıs 1937’de onaylandı. Türkiye, garantör sıfatıyla 5 Temmuz 1938’de Hatay’a askerî birliklerini soktu. 2 Eylül 1938’de Hatay Cumhuriyeti Millet Meclisi açılarak devlet başkanlığına Tayfur Sökmen seçildi. 23 Haziran 1939’da imzalanan antlaşmayla Hatay’ın Türkiye’ye katılması kesinleşti ve aynı gün Hatay Millet Meclisi bu doğrultuda karar aldı ve bakanlar kurulu yetkilerini Hatay olağanüstü temsilcisi Cevat Açıkalın’a devretti ve varlığını sona erdirdi. 23 Temmuz 1939’da törenle kentteki Fransız bayrakları indirildi ve Hatay’da kalan son Fransız birliği de ayrıldıktan sonra Hatay vilayeti ve onun merkezi Antakya kenti, Türkiye Cumhuriyeti’nin bir parçası oldu. Kentin zengin bir arkeoloji müzesi vardır. bk. HATAY