ANZAVUR AYAKLANMALARI, Kurtuluş Savaşı’nı engellemek amacıyla İstanbul Hükûmetince Balıkesir yöresinde düzenlenen iç ayaklanmalar. İki aşamada olmuştur. Birinci Anzavur Ayaklanması (1Ekim-25 Aralık 1919): Batı Anadolu’da Yunanlılara karşı Ayvalık ve Edremit taraflarında kurulan millî cepheleri arkadan vurmak, Balıkesir Kongresi’nde Kuvâ-yi Milliye’nin oluşturulması kararının çıkmasını önlemek ve İtilâf Devletleri’nin işgalindeki Çanakkale Boğazı ile millî kuvvetler arasında tampon bölge meydana getirmek amacıyla İstanbul Hükûmetince ve İngilizlerin desteğiyle başlatıldı. Doğrudan Padişah Vahdeddin ve Sadrazam Damat Ferit Paşa’dan talimat alan emekli jandarma binbaşısı Anzavur Ahmed; Bandırma, Biga, Gönen, Karacabey ve Kirmastı (Mustafakemalpaşa) dolaylarında halkı, Kuvâ-yi Milliye’ye karşı kışkırtmaya başladı. Yöredeki Şah İsmail ve Kirmastılı Zafer gibi eşkıyalarla 12 Kasım 1919’da Susurluk’taki kışlayı basıp silâh, cephane ve hayvanlara el koydu. 13 Kasım’da Demirkapı’ya geçti. Bunun üzerine Balıkesir’den 61.Tümen Komutanı Albay Kâzım Bey (Özalp) ile Karacabey’den 17.Alay Komutanı Yarbay Rahmi Bey komutasındaki kuvvetler, Susurluk’a doğru harekete geçtiler. Demirkapı’da iki ateş arasında kalan Anzavur yenildi ve kaçmak zorunda kaldı (16 Kasım 1919). Yarbay Rahmi Bey takiple görevlendirildiyse de Anzavur kuvvetlerinin tamamen dağıtılması ancak Çerkez Ethem’in Salihli Cephesi’nden gelmesi ve atlılarını savaşa sürmesiyle gerçekleşebildi. Ama yine de Anzavur Ahmed yakalanamadı. İkinci Anzavur Ayaklanması (16 Şubat-19 Nisan 1920): Birinci ayaklanmanın bastırılması üzerine, Bandırma ve Biga bölgelerinin millî kuvvetlerden temizlenmesi için saraydan tekrar emir alan ve Kuvâ-yı Muhammediye Komutanı olarak Biga’ya gönderilen Anzavur yeniden faaliyete girişti. Anzavur’un birinci ayaklanması sırasında adı geçen Edremit Kaymakamı Köprülülü Hamdi Bey, 27-28 Ocak gecesi Fransız askerleri tarafından korunan Gelibolu Yarımadası’nın Akbaş cephaneliğini basmış ve buradaki cephaneliği Biga’nın Yenice mevkiine taşımıştı. Biga’ya yerleşen Hamdi Bey burada ulusal örgütlenmeyi genişletmek için çalışmaya başladı. Bu sırada Biga yöresinde Kara Ahmed adında biri hükûmet içinde hükûmet gibi davranıyor, halktan zorla para topluyordu. Biga’ya yerleşen Hamdi Bey, Kara Ahmed’i tutuklayıp on adamıyla birlikte Biga Cezaevi’ne hapsetti. Millî kuvvetlerin düzenli ordu hâline getirilmesi maksadıyla halktan asker toplanıldığı bir sırada, Biga’da karışıklık çıkaran Pomak Kara Ahmed’in hapsedilmesi üzerine bölgedeki Pomak halkı huzursuzluk yarattı. Bunun üzerine, kaçıp kurtulan veya saklanan bazı elebaşılar Karabiga ve Çanakkale dolaylarında dolaşan İngilizlerle gizlice temas kurdular. Öte yandan Anzavur Ahmed, yöredeki Çerkez köylerinde millî teşkilâtı kötüleyici propaganda yapmaya başladı. Bu karışık durumdan yararlanan Pomaklardan Gâvur İmam ve Çerkezlerden Şah İsmail, topladıkları 200 kadar silâhlı, 1000’den fazla baltalı, bıçaklı ve sopalı köylüyle 16 Şubat’ta ilçeye saldırdılar. Kışlada bulunan ve erlerinin çoğu Pomak olan 190.Alay’ın 2.Taburu duruma hâkim olamayınca, Gâvur İmam kumandası altında toplanan Pomaklar ilçeye girdiler. Biga ilçesinin işgal edildiğini haber alan Anzavur Ahmed de adamlarıyla Biga’ya geldi. 17 Şubat günü Hükûmet Konağı’na yerleşerek ayaklanmanın yönetimini eline geçirdi. Hamdi Bey, Anzavur’un geldiğini haber alınca, hemen hapishanedeki Kara Hasan ve arkadaşlarını öldürttü. Rakip çetelerin Biga’yı işgal etmeleri üzerine, Akbaş’tan kaçırılan cephanenin saklandığı Yenice yönünde kaçan Hamdi Bey, yolda köylüler tarafından yakalanıp Anzavur’un adamlarına teslim edildi ve yakınlarıyla birlikte derhal öldürüldü. Yenice kuşatılınca da, muhafız müfrezesi, çetecilerin eline geçmemesi için cephaneliği havaya uçurdu. Gittikçe kuvvetlenen Anzavur, 4 Nisan’da Gönen’e saldırıya geçti ve kolaylıkla Gönen’i aldı. Bölgeyi denetim altına alan Anzavur üzerine gönderilen kuvvetler başarılı olamadılar. Çatışmalarda Yarbay Rahmi Bey ve Soma Millî Alayı Komutanı Hafız Emin Bey şehit oldu. Gönen, Anzavur kuvvetlerinin eline geçti. Gönen’i yağmalayan Anzavur, Balıkesir’e doğru ilerlemeye başladı. Bu gelişmeler üzerine İzmir Kuzey Cephesi Komutanı Albay Kâzım Bey (Özalp), yöredeki bütün kuvvetleri Balıkesir’de topladı. Çerkez Ethem, emrine verilen kuvvetlerle, 16 Nisan 1920’de Yahyaköy’de Anzavur ile giriştiği çatışmayı kazandı. Anzavur, Karabiga üzerinden bir İngiliz gemisiyle İstanbul’a kaçtı (19 Nisan). Diğer yandan Anzavur’un adamlarından Gâvur İmam komutasında Balıkesir üzerine yürüyen kuvvetler de, Kuvâ-yi Milliye güçlerince dağıtıldı ve böylece Anzavur ayaklanması bastırılmış oldu. Olayların sona erdiğinin sanıldığı bir sırada Anzavur yeni bir ayaklanma girişiminde bulundu: Kuvâ-yi İnzibatiye’nin İzmit’e çıkmasından sonra, Anzavur da buraya gelip Yavuz zırhlısında Süleyman Şefik Paşa’yla görüştü; 2000 tüfek, 500 sandık cephane ve para yardımı sağladı. Yeni baştan donattığı adamlarıyla 10 Mayıs günü Adapazarı’nı işgal etti. Yapılan çarpışmalarda geri çekilmek zorunda kalan millî kuvvetlerin ardından Kandıra’yı ele geçirerek (13 Mayıs) Eskişehir’e yönelen Anzavur, 15 Mayıs’ta Doğançay’a girdi; Doğançay istasyonu bölgesinde Binbaşı Saffet Bey’in (Arıkan) topçu desteğindeki saldırısına, Dayı Mesut komutasındaki süvari müfrezesi ve atlı zeybekleriyle Demirci Mehmet Efe de katıldı. 17 Mayıs gününe dek süren çarpışmalar sonunda yenilen Anzavur, bir kez daha İstanbul’a kaçtı.