ANİ, Kars’ın 44 km doğusunda, Arpaçay’ın batı yakasında yer alan eski yerleşim yeri. Ermenistan sınırına yakın bir yerdedir. Kent, Arpaçay’ın geniş tabanlı vadisine inen dar bir boğazda, savunmaya elverişli bir yerde kurulmuştur. Ortaçağ’da Ermeni Bagratlı Krallığı’nın başkentiydi. 1045’te Bizans’a bağlandı. 1064’te ilk kez Türklerin eline geçti. 12. yüzyıldan itibaren Gürcüler, Atabegler ve Harezmşahlar arasında birkaç defa el değiştirdi. 1319’da geçirdiği şiddetli depremden sonra önemini yitirdi. 10. ve 12. yüzyıldan kalma önemli yapılar (Büyük Katedral, kale bazilikası, Surp Gregor Kilisesi, Ebul Muammeran Camii), Süryani, İran, Ermeni, Arap ve Türk etkilerinin izlerini taşır.