AKSARAY, İç Anadolu Bölgesi’nde il. 1989’a kadar Niğde iline bağlı bir ilçeyken bu tarihte il oldu. Tuz Gölü’nün güneydoğusu yakınında, yol kavşağı üzerindedir. Kuzeyinde Tuz Gölü, Ankara ve Kırşehir, doğusunda Nevşehir, Niğde, batısında ve güneyinde Konya ile çevrilidir. Yüzey Biçimleri: İç Anadolu bölümünün orta Kızılırmak kesimindedir. Bölgede Hasandağı, Melendiz Dağları ve Ekecik Dağı gibi volkanik dağlar ile lavların meydana getirdiği platolar yer alır. Batıda ise Konya Ovasının büyük kesimi Aksaray sınırları içerisinde kalır. Melendiz Dağlarından çıkarak Tuz Gölü’ne dökülen Uluırmak, geniş bir plato meydana getirir. Yanardağ küllerinin sıkışmasından oluşan tüf tabakalarının çok kolay kazılabilme özelliği nedeniyle bölgede çok sayıda yeraltı şehri ve dik yamaçlara kaya içinde yerleşme birimleri yapılmıştır. 7 yüzyıl sonlarından itibaren Müslüman Arapların Anadolu üzerinden İstanbul’a yaptıkları sefer nedeniyle bölgeye sığınan Hristiyanların sayısı çok artmış, Ihlara Güzelyurt ve Göreme gibi yerleşim birimleri oluşmuştur. İklim ve Bitki Örtüsü: Bölgeye İç Anadolu’nun kara iklimi egemendir. Yağış kışın ve ilkbaharda düşer. En yaygın bitki örtüsü bozkırdır. Ekonomi: İlin ekonomisi tarıma dayanır. En önemli tarım alanı Aksaray Ovası’dır. Başlıca bitkisel ürünler şekerpancarı, tahıl, baklagiller, patates ve soğandır. Hayvancılık önemli gelir kaynaklarının başında gelir. Küçük çapta arıcılık ve tavukçuluk yapılır. Un, süt ürünleri, yem, rafine tuz, tuğla ve kiremit fabrikaları belli başlı sanayi tesisleridir. Turistik Yerler: Aksaray: Kent merkezinde Aksaray Ulucami, Eğri Minare, Zinciriye Medresesi, Aksaray-Konya yolu üzerinde Sultan Han (1.229), 4.800 m2’lik alanıyla Anadolu’daki Selçuklu kervansaraylarının en büyüğü), Aksaray-Niğde yolu üzerinde Anadolu Selçuklu yapılarından Ağzıkara Han (13. yüzyıl) ve Alay Han (12. yüzyıl), kente 34 km uzaklıktaki Ihlara Vadisi’nde mağara konutlar, mağara, kilise ve manastırlar; vadi tabanında, Melendiz Suyu kıyısında turistik yerler.
AKSARAY (68)
İç Anadolu’da, Tuz Gölü’nün güneydoğusunda kent ve aynı adı taşıyan ilin merkezi. Şehir Aksaray Ovası’nın batısındaki Melendiz Suyu (Uluırmak) vadisinde kurulmuştur. Yüzölçümü 4.336 km2, nüfusu 236.560 (2000). İlk Çağ’da Arkhelais adını taşıyan kenti, son Kapadokya Kralı Arkhelaos’un Garsuara adlı yerleşmeyi geliştirerek kurduğu sanılmaktadır. Bizans’la Müslüman Araplar arasında birçok kez el değiştiren kent, Malazgirt Savaşı’nın (1071) ardından Türklerin egemenliğine girdi. II.Kılıç Arslan, yıkık durumdaki Aksaray’ı bir İslam kenti olarak yeniden kurdu, kentin çevresini surla çevirdi ve cami, medrese, çarşı, hamam yaptırdı. Azerbaycan’dan getirdiği din bilginleri, zanaatkâr ve tüccarları kente yerleştirerek kenti, Anadolu Selçuklu Devleti’nin önemli merkezlerinden biri hâline getirdi. 1467’de Fatih Sultan Mehmed tarafından Osmanlı topraklarına katılıncaya dek Karamanoğulları, Eretna Beyliği arasında el değiştirdi. Cumhuriyet’ten sonra Arpasun ve Koçhisar ilçeleri bağlanarak (1924) il konumuna getirildi. 1933’te Niğde iline bağlı bir ilçe merkezi oldu. 1989’da tekrar il olana kadar, Niğde’nin önemli ilçelerinden biriydi. Aksaray sınırları içinde Aşıklıhöyük, Acemhöyük ve Bizans dönemi örneklerinden Kemerli Kilise, II.Kılıç Arslan tarafından yaptırılan Aksaray Kalesi’nin yalnızca sur kalıntıları görülebilir. Ayrıca Eğri Minare, Karamanoğulları döneminden kalma Ulu Cami, Zinciriye Medresesi (günümüzde müze olarak ziyarete açıktır) önemli tarihî yapılardır. Bunlardan Ulucami (1413), Karamanlı İbrahim Bey tarafından yaptırılmıştır. 13. yüzyıl eseri olan Eğri Minare’nin dışı, mavi ve yeşil çinilerle kaplıdır. Zinciriye Medresesi (14. yüzyıl), dört eyvanlı bir yapı olup güneydeki eyvan, çini mozaik kaplıdır.
AKSARAY
Yüzölçümü : 7.570 km2
Nüfusu : 396.084 (2000)
İlçe sayısı : 7
İl trafik kodu : 68
AKSARAY’IN İLÇELERİ
İlçe İlçe Nüfusu
Merkez 236.560
Ağaçören 15.869
Eskil 28.952
Gülağaç 26.874
Güzelyurt 16.836
Ortaköy 58.873
Sarıyahşi 12.120
Toplam (2000): 396.084