ADANA, Doğu Akdeniz’de, Orta Toroslar ile kıyı arasında il. Batıda İçel; kuzeyde Niğde ve Kayseri; doğuda Kahramanmaraş, Osmaniye; güneyde Hatay ve Akdeniz kıyıları arasında kalır. Yüzey Biçimleri: Kuzey ve doğusu dağlık, güney kesimleri genellikle ovalıktır. İlin kuzeyinde, Toros dağlarının Orta Toroslar bölümü yer alır. Bu dağ sıralarının en yüksek dorukları; Aladağlar kesimindeki Kaldı Dağı (3.734 metre) ve Demirkazık tepesidir (3.728 metre). İkinci sırayı oluşturan Tahtalı dağlar (3.054 metre), Seyhan ırmağının Samanlı yakınındaki Aladağlar’dan ayrılır. İlin güney kesiminde, Amanos dağları ile Toros eteklerinden Akdeniz kıyılarına kadar uzayan Adana ovası bulunur. Ova, Misis tepeleriyle Yukarıova ve Çukurova denilen iki bölüme ayrılır. Adana dolayından başlayan Çukurova, Seyhan ve Ceyhan ırmaklarının aşağı çığırları boyunca gelişerek Akdeniz’e ulaşır. Yukarıova, Ceyhan vadisi çevresinde gelişir. Ceyhan kenti yakınlarından başlayarak doğuda Osmaniye, kuzeyde Kozan ve Kadirli kentlerinin önlerine varır. İklim: Bölgeye yazları çok sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlı geçen Akdeniz iklimi egemendir. Halkın çoğu yaz aylarında Toros yamaçlarındaki yaylalara taşınır. Başlıca yaylalar; Bürücek, Gülek, Namrun, Pozantı, Kızıldağ ve Armutlu’dur. Ova kesimi ve denize yakın yerlerde hemen hiç kar görülmez. Dağlık kesimlerde ise büyük ölçüde kar yağışı olur. Bitki örtüsü alçak kesimlerde makilerden oluşur. Zeytinlikler, turunçgil bahçeleri yaygındır. Dağlık kuzey kesiminde, iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar yer alır. Ekonomi: İlin ekonomisi tarım ve tarıma bağlı sanayi ve ticarete dayanır. Çukurova, Türkiye’nin en verimli tarım alanlarından biridir. Tarımda yaygın biçimde gübre, alet ve makine kullanıldığı için verim daha da yükselmiştir. Tahıl yanı sıra meyve ve sebze yetiştirilir. Türkiye’de üretilen soyanın yüzde 83’ü, turuncun yüzde 72’si, yerfıstığının yüzde 44’ü, kırmızı turpun yüzde 40’ı, marulun yüzde 31’i, portakalın yüzde 25’i, pamuğun yüzde 17’si Adana ilinde elde edilir. Yörede, küçük ve büyükbaş hayvan besiciliği yanı sıra tavukçuluk ve arıcılık da yapılır. Kentin başlıca sanayi kuruluşları çırçır, pamuk ipliği, yapay iplik, dokuma, bitkisel yağ, un, tarım alet ve makineleri, metal eşya, çimento, tuğla ve kiremit fabrikalarıdır. Ticaret önceleri büyük ölçüde pamuk satışına dayanırken daha sonra başka tarım ve sanayi ürünlerinin piyasaya çıkmasıyla pamuğun ticaretteki yeri azalmıştır. Yeraltı kaynakları açısından zengindir. Aladağ ve Pozantı’da krom, Bahçe ve Feke’de demir, Ceyhan’da manganez ve kireçtaşı, Karaisalı’da linyit, Kozan’da kurşun ve çinko içeren cevher yatakları bulunur. Pamuk üretiminde çalışmak üzere bölgeye il dışından, daha çok Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nden mevsimlik işçiler gelir. Turistik Yerler: Kentte, Seyhan nehrinin batı kıyısındaki Adana Kalesi, Abbasîler döneminde eski bir kale yerine yapılmış olup günümüzde bir kulesiyle sur yıkıntıları ayaktadır. Akça Mescit (1409), Küçük Mescit (1492), Ulucami (1513-1541), Kemeraltı Camii (1545), Hasan Ağa Camii (1558), Bedesten (16. yüzyıl), Tuz Hanı (1497) ve Gön Hanı (1530), Ramazanoğulları tarafından yaptırılmıştır. Tuz Hanı kısmen, Gön Hanı, kapısı dışında yıkıktır. Ulucami yanındaki Vakıf Sarayı (1495) Ramazanoğlu Halil Bey tarafından, Çarşı Hamamı (1529) Ramazanoğullarından Piri Mehmed Paşa tarafından yaptırılmıştır. Ceyhan’da, Kurtkulağı köyünde Asurlulardan kalma Kazankaya Kalesi, Osmanlılar döneminden Kurtkulağı Camii (1601), Kurtkulağı Kervansarayı (1659); Ceyhan’ın batısında Ortaçağ’dan kalma Yılanlı Kale (Şahmeran Kalesi); Feke’de Selçuklular döneminden Feke Kalesi (12. yüzyıl); Toroslar üzerindeki Gülek Geçidi’nde, girişte Annaşa Kalesi, Gülek Boğazı’yla Tekir Yaylası arasında Kızıltabya ve Aktabya kaleleri; Karataş ilçesinde Mağarsos antik kenti ve kalesi; Kozan’da Dilekkaya köyünde Asur döneminden Anavarza Kalesi, su kemerleri ve kaya kabartmaları; Mamamköyü’nde Bucak Kalesi; Kozan’ın batısında Kozan (Sis) Kalesi; Pelesek (Pelesenk) Ermeni Manastırı; Saimbeyli’de Ortaçağ’dan kalma Haçin Kalesi ve kalenin ayakta kalan iki burcu, doğusunda kayalık içinde mağara evleri; Tufanbeyli’nin kuzeydoğusundaki Şarköy’de Hitit döneminde dinî merkez olan Sar (Pieropolis/Comana) antik kenti; Hitit, Roma, Bizans dönemlerinden kalıntılar ve kaya mezarları bulunur; Hanyeri köyünde Hititler döneminden Gezbeli kabartmaları; Yumurtalık’ta Ayas antik şehri ve bu şehirde Ortaçağ’da yapılmış Ayas (Kestanbol) Kalesi; Ayas, Anavarza ve Misis’te (günümüzde Yakapınar) su kemerleri; Misis Mozaik Müzesi bulunur.

ADANA (01)

Akdeniz Bölgesi’nde Adana ilinin merkezi kent. Seyhan ve Yüreğir’i sınırları içine alır. Çukurova’da, Seyhan Nehri kıyısında yörenin tarım ve ticaret merkezi olup Türkiye’nin beşinci büyük kentidir. Türkiye’nin Ortadoğu ile olan kara ve demiryolları bağlantısı üzerindedir. Yüzölçümü 13.915 km², nüfusu 1.130.710 (2000). Yunan mitolojisine göre adı, Uranüs’ün oğlu olan Adenus’tan gelir. MÖ 2. binde başlayan geniş tarihi içinde kent ve yöresine Hitit, Asur, Med, Pers, Makedonya, MÖ I-395 tarihleri arasında Roma, bu tarihten sonra Bizans, 1083’ten sonra Selçuklu devletleri egemen oldu. 1358-1517 tarihleri arasında Ramazanoğullarının egemenliğinde kaldıktan sonra bu tarihte Osmanlı Devleti sınırları içine alındı. 1610’da Halep Beylerbeyliği’ne bağlı 10 sancaktan biri hâline getirildi. 1833’te Mısır ordusunun eline geçti. Kütahya Antlaşması ile Mısır’a bırakıldı. Londra Antlaşması ile geri alındı. 1878’de “Edene” olan adı Adana’ya çevrildi. Demiryolu ile İç Anadolu’ya bağlanınca ekonomik yönden gelişmeye başladı. Kurtuluş Savaşı sırasında Fransızlar ve Ermeniler tarafından tahrip edildiyse de savaşın sonunda kurtarılarak cumhuriyet döneminde il merkezi yapıldı. Kent ve yöresinde birçok tarihî eser bulunmaktadır. Bunlardan; Müze, Adana Kalesi, Akça Mescit, Atatürk Anıtı, Hasan Ağa Camii, Yalı Hamamı, Kemeraltı Camii, Mestanzade Camisi, Ramazanoğlu Türbesi, Şehit Duran Mezarı, Şeyh Şüfa Mescidi, Taş Köprü, Ulu Cami, Eski (Yağ) Cami, Yeni Cami ve Yeşil Mescit, kentteki tarihî yerlerdir. Kenti süsleyen Saat Kulesi 1881’de yaptırılmıştır. Kentteki önemli tarihî yapılardan Akça Mescit (1409), Adana’daki en eski Türk eseridir. Türkmen ağalarından Ağça (Akça) Bey’in yaptırdığı kare biçimindeki mescidi, yüksek kasnaklı bir kubbe örter; mihrabı süslüdür. Kapı süslemeleri, Anadolu Selçuklu taş işçiliğinin güzel bir örneğini oluşturur. Hasanağa Camii (1558), klasik Osmanlı mimarisinin Adana’daki tek örneğidir. Adana’nın en büyük tarihî yapısı Ulucami (1513-1541), Ramazanoğulları tarafından yaptırılmıştır. Sekizgen minaresi, Zengi ve Memlûklü mimarisinin izlerini taşır. Mihrabı İznik çinileriyle kaplıdır. Vakıf Sarayı (1495) Adana’nın en eski evi olarak bilinir. Binanın harem dairesi günümüzde hâlâ ayaktadır.

ADANA

Yüzölçümü           :  13.915 km²

Nüfusu                 :  1.849.478 (2000)

İlçe sayısı             :  13

İl trafik kodu         :  01

ADANA’NIN İLÇELERİ

İlçe                                İlçe Nüfusu

Seyhan                       849.283

Yüreğir                       453.799

Aladağ                          23.579

Ceyhan                       178.543

Feke                             20.890

İmamoğlu                     43.361

Karaisali                       35.122

Karataş                         32.375

Kozan                         130.875

Pozantı                         21.756

Saimbeyli                      17.149

Tufanbeyli                     20.171

Yumurtalık                    22.575

Toplam (2000):              1.849.478